İletişim Başkanlığının Brookings Doha Enstitü ile düzenlediği video-konferans yoluyla gerçekleştirilen "Kovid-19 Sonrası Küresel Düzen" adlı programda, ASBÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mehmet Akif Kireçci, Brookings Doha Direktörü Doç. Dr. Tarik Yousef ve Brookings Doha Araştırma Direktörü Dr. Nader Kabbani değerlendirmeler yaptı.
Moderatörlüğünü Kılıç Buğra Kanat'ın yaptığı konferansta, Kovid-19 sonrası küresel düzende yaşanacak muhtemel değişimler ele alındı.
Dünya düzeninin İspanyol gribinde olduğu gibi değişmeyeceğini, Kovid-19 salgınında insanların daha çok eski yaşam biçimlerine geri dönmeye çalıştıklarını belirten Kireçci, dünyanın endüstriyel olarak neredeyse durma noktasına geldiğini, bunun da ekosisteme olumlu yansıyacağını söyledi.
Dünya liderliğinin Batı dünyası tarafından üstlenilmesinin beklenmekte olduğunu aktaran Kireçci, ancak ABD Başkanı Donald Trump'ın liderlik yapacak gibi gözükmediğine dikkati çekti.
Kireçci, şöyle devam etti:
''ABD'nin virüsle mücadelesindeki başarısızlığını göz önüne alırsak dünyada bir liderlik eksikliği var. Avrupa'nın ise çabalarında koordinasyonsuzluklar var. Maske tedariği gibi tıbbi malzeme tedariğinde bile birçok kaotik ortam oluştu. Çin iyi bir sınav vermiş gibi gözüküyor. Ancak bir yandan da Çin zamanında önlem alsaydı, şu anda farklı bir durum olabilirdi. Çin'in dünyayı bilgilendirme noktasında 1 ay geç kaldığı söyleniyor. Ayrıca, Çin, jeopolitik açıdan liderlik yapacak gibi de gözükmüyor. İspanya'ya yardım yaptılar, ancak bu isimlerini temize çıkarmak içindi."
- Daha çevreci bir düzen olacak
Kireçci, kriz sonrası liberal bir dünya düzeninin mi devam edeceği, yoksa otoriter bir düzene mi geçileceğinin, bazı ülkelerin pandemiyle mücadelelerindeki başarılarına bağlı olduğunu ifade etti.
Yeni dünya düzenin daha çevreci bir düzen olacağına dikkati çeken Kireçci, bunun tüketimden çok üretime odaklanacağını bildirdi.
Birleşmiş Milletler (BM) gibi uluslararası kuruluşların birçok krizde olduğu gibi bu krizde de hızlı tedbir alma konusunda başarısızlığa uğradığını belirten Kireçci, şunları kaydetti:
"Kovid-19 krizi 1 yılı geçerse başka sorunlar göreceğiz. Sistem çökmeyecek ama liderlik eksikliği belirgin bir şekilde ortaya çıkacak. ABD ve AB şanslarını kaçırdı. AB, insani yardımları AB dışında yerlere de göndermeliydi. Ayrıca, tıbbi yardım yanında finans yardımı gerekiyor. Birçok ülkenin ekonomisi etkilendi. Liderler bir araya gelip yapıcı bir çözüm üretmeli. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), erken uyarma konusunda başarısızlık gösterdi ve pandemi bu kadar yayıldı. İnsani yardım kuruluşlarının kapasiteleri geliştirilmeliydi. Diğer kuruluşlar, İslam dünyası kuruluşlarından da bir şey duymadık. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, G-20 ülkelerine çağrıda bulundu. Böyle platformlara sahipler ve kullanmalılar.''
- BM gibi uluslararası kurumlar güç kaybedecek
Yousef da koronavirüs krizinin 2008 ekonomik krizinden farklı olduğunu belirterek, bunun başlıca nedeninin ABD'nin uluslararası liderlik rolünün azalması ve uluslararası düzen içerisindeki bazı unsurların zayıflaması olduğunu ifade etti.
Koronavirüsün daha çok bölgesel, ulusal veya yerel bir sorun olarak ele alındığına dikkati çeken Yousef, ''Uluslararası iş birliğinde ciddi bir zayıflama olduğunu gördük. Koronavirüs önümüzdeki süreçte daha farklı bir düzeni beraberinde getirecek. Bir yandan şeffaflığın daha fazla öne çıkması ve küresel liderliğin zayıflıklarının açık bir şekilde görülmesi mümkün olabilecek.'' dedi.
Yousef, uluslararası düzende BM gibi kurumların eski vizyonlarını ve etkinliğini kaybedeceğini belirterek, ''Afrika ve Latin Amerika kıtalarında daha güçlü bölgesel iş birlikleri doğacak. Belki 50-60 yıllık etkilerini göreceğiz. Yeni anlaşmalar ve iş birlikleri, kendi bölgelerinde güçlenmeleri de beraberinde getirecek.'' değerlendirmesinde bulundu.
- ABD seçimleri belirleyici olacak
Kabbani de 2008 yılındaki ekonomik kriz gibi küresel krizlerden dünyanın dersler çıkarttığını, bu gibi krizlerin uluslararası kuruluşları bir araya getirdiğini bildirdi.
Küreselliğin, 2008 krizine göre farklı bir boyutta olduğunu kaydeden Kabbani, 2014-15'te Ebola krizi yaşandığında daha farklı bir mücadele ortaya konduğunu söyledi.
Geçen 5 senede pek çok alanda daha hızlanıldığını dile getiren Kabbani, "Avrupa'nın ulusal çıkarları öncelemesi, dünyada ABD'nin liderliğinin eksikliği, ülkeler arası sınırların kapanması gibi durumlar sürecin ilginç olduğunu gösteriyor. Seçimlerde ABD toplumunun nasıl bir tepki ortaya koyacağı da önemli. Liderliği mi yoksa ulusal çıkarları mı seçecekler göreceğiz." dedi.
Hibya Haber Ajansı