Günümüzde sosyal medyada yer alan kullanıcı hesaplarınızı tamamen kapatıp sosyal ağlarda bıraktığınız dijital ayak izlerinizi silmek oldukça zor. Bu haftaki yazımızda bu durumun sebeplerini genel olarak değerlendirmek istiyorum.
Sunduğu hizmetler karşılığı en önemli gelir kalemi reklam olan sosyal ağlar uzun süre önce “Ne kadar fazla kullanıcıya sahip olursam, o kadar fazla reklam gelirine sahip olurum.” fikrinin çok doğru olmadığının farkına vararak iki şeye odaklanmayı uygun buldular. Bunlardan birincisi kullanıcıların demografik özellikleri ile tutum ve davranışlarını yakından tanımak ki bu bağlamda özellikle yeni kullanıcıların gerçek kimlikleri veya cep numaraları ile üyeliklerini onaylama zorunluluğu getirilerek ilk etapta kullanıcıların sanal kişilikler yerine gerçek hayatta var olan bireyler olması hedeflendi. Ayrıca yüz tanıma teknolojisinin aktif kullanımı, profil bilgilerini güncellemeye yönelik teşvikler, ve kullanıcılara yakın çevrelerinden çemberler oluşturmaya yönelik çabalar sayesinde kullanıcıların demografik olarak kümelenmesi kolaylaştırıldı.
Bu bağlamda sosyal ağların önem verdiği ikinci husus ise kullanıcıların hesaplarını daha aktif kullanması ki bu noktada yakın çemberde yer alan diğer kullanıcılara mesajlar göndermeye, önemli günleri kutlamaya ve geçmiş paylaşımları hatırlatmaya yönelik girişimlerle kullanıcılar düzenli olarak paylaşımlarda bulunma ve çevresinde yer alan paylaşımları takip etme hususunda düzenli olarak motive ediliyor.
Böylelikle demografik olarak yakından tanınan ve online davranışları düzenli olarak takip edilen kullanıcılara yönelik sunulan reklamları da onların konum ve ihtiyaçlarına daha uygun ürün ve hizmetler olarak konumlandırarak hem tüketicilerin hem de reklam verenlerin memnuniyeti artırmaya çalışılıyor.
Anlatırken basit görünen bu sistemlerin alyapısında büyük verilere dayalı oldukça karmaşık web teknolojilerinin yanı sıra yapay zeka gibi sınırları zorlayan karar destek sistemleri yer alıyor. Tüm bu teknolojilere önemli yatırım yapan sosyal medya devlerinin en değerli varlıkları olan kullanıcıları kaybetmek istememelerine şaşırmamak gerekiyor. Bunun sonucunda da kullanıcılarının sistemden kendi rızaları ile ayrılmaları genellikle zorlaştırılmaya çalışılıyor.
Örneğin, cep telefonu ya da tabletlerden istediğimiz anda sosyal ağlarda kolaylıkla yeni bir hesap açabildiğimiz halde sosyal ağların neredeyse hiç birisi mobil cihazlardan hesabımızı silip kullanıcı profilimizi tamamen kullanıma kapatmaya izin vermiyor. Bunun yerine, cep telefonu gibi cihazlar üzerinde sadece hesapları dondurup geçici olarak kullanıma kapatarak yakın zamanda dönüş yapıldığında aynı hesap üzerinden kullanıma devam edilmesi sağlanıyor. Israrla hesabını silmek isteyen kullanıcıların ise hesaplarına bilgisayarlar üzerinden erişerek bu talebini gerçekleştirmeye çalışması gerekiyor. Bazı durumlarda o bile yeterli olamıyor. Örnek vermek gerekirse, Swarm’dan ayrılabilmek için önce ana şirket olan FourSquare’in web sitesine bilgisayardan giriş yapıp uzunca süren zahmetli bir prosedür sonrasında çeşitli ajitasyonlara maruz bırakıldıktan sonra halen bırakmak isterseniz serbest kalabiliyorsunuz!
Hesap kapatma ile ilgili bir diğer handikap ise hesap kapatabilmek için hesabı dondurup uzunca bir süre bekleme zorunluluğu. Örneğin, Twitter hesabını kapatmak isteyen kullanıcılara 30 gün süre veriyor ve bu süre içinde sisteme giriş yapan kullanıcı hesabını tekrar aktive etmiş sayılıyor. Yahoo hesabını kapatmak için ise 90 gün beklemek gerekiyor ve 90 gün sonrasında bile merak edip hesabın kapanıp kapanmadığını kontrol için giriş yaparsanız hesabınız tekrar aktive oluyor! Google hesapları ise diğer pek çok sosyal servise göre daha kolay kapatılabilse de Andoid cihazlardan Gmail’e kadar pek çok bağlı uygulamanın kullanılabilmesi için ihtiyaç duyulması sebebiyle kapatılması zor bir hal alıyor.
Sosyal ağlar içinde terk etmesi en güç olan ise şüphesiz Facebook! 2017 yılına 1.86 milyar kayıtlı kullanıcısı bulunan sosyal medyanın amiral gemisi Facebook yıllar boyunca bilinçli olarak yarattığı “Facebook hesabı kapatılamaz, sadece dondurulabilir.” fenomeni sayesinde kullanıcıların hesabı kapatmayı düşünmesinin bile önünü de kesmiş oldu. Gerçekte Facebook hesabınızı kapatmak doğru sayfaya ulaşabilirseniz oldukça kolay(*). Buna rağmen hesap kapatma seçeneği ayarlar arasında yer almadığı gibi hesabınızı kapatmak için yardım menüsü içinde arama yapsanız bile hesabınızı nasıl kapatabileceğinize dair bilgilere ulaşmanız oldukça güç, hatta nerdeyse imkânsız. Yardım menüsünde “hesap kapatma” ya da “hesabımı nasıl kapatırım” gibi aramalar sonucunda sunulan sonuçlar arasında bile bu bilgilere ulaşamamak tesadüfen olmasa gerek! Milyarlarca insanın yüzünü her açıdan tanıyan, tarayıcı geçmişinizde yer alan aramalarınıza bakarak ne istediğinizi fark edip beklentilerinize uygun reklamlar sunmayı başaran bir sosyal ağın hesabınızı silmek istediğinizde sizi hesap kapatma sayfasına yönlendirmemek için direnmesi gerçekten düşündürücü.
Merak edenler ya da Facebook hesabını tamamen kapatmak isteyenlere Facebook hesabını tamamen kapatmak için ziyaret etmesi gereken sayfanın adresinin yazının altında paylaşıyorum. Bununla birlikte, sosyal hesaplarınızın tamamen kapatıldığında geçmiş tüm paylaşımlarınız ve arkadaş/takipçi listenizin de tamamen silineceğini hatırlatarak bu isteğinizde ciddi olmadığınız sürece hesap kapatma seçeneğini denememenizi tavsiye ederim. Takip eden yazılarımda insanların sosyal ağları zaman zaman terk etmek istemesine rağmen bırakamama sebeplerini ise değerlendirmek istiyorum.
Sevgiyle Kalın!
(*) https://www.facebook.com/help/delete_account