Geçtiğimiz günlerde ülkemizde Vikipedi olarak bilinen ve farklı dillerde yayın yapan online ansiklopedi Wikipedia’ya erişim yasağı getirilmesi sanırım en çok öğrencileri üzmüştür. Pek çok öğrencinin ödevleri hazırlarken birincil kaynak olarak bu siteden yararlanması sunulan bilgilerin orijinalliğinden ziyade erişim kolaylığından geliyor. Pek çok dilde hizmet veren bu sitede çok sayıda gönüllü tarafından sağlanan ve diğer kullanıcılar ile alan editörleri tarafından periyodik olarak gözden geçirilip güncellenen içerikler temel bilgilere hızlı ve ücretsiz erişim sağlaması açısından önem arz ediyor. Bununla birlikte, sitede sunulan bazı bilgilerin önyargısız, eksiksiz, tarafsız ya da doğru olmadığı hakkında çok sayıda eleştiri söz konusu. Bu yüzden de şahsım da dahil olmak üzere pek çok akademisyen bu medyada sunulan bilgilerin akademik kaynak olarak kullanılması hususuna olumlu bakmıyor.
Her ne kadar bireyler tarafından kolaylıkla oluşturulan ve düzenlenebilen maddelerin diğer kullanıcılar tarafından denetlenebilmesi teoride içeriğin güvenilirliğini arttırıcı bir faktör olarak görünse de uygulamada pek çok sorun yaşanabiliyor. Ayrıca hatalı ya da eksik bilgiler gözden geçirilmeden önce referans olarak kullanılması durumunda ciddi yanılgılara sebep olabilecek durumda. Pek çok editörün çıkar elde etmek amacıyla görevini kötüye kullandığı için görevine son verildiği de biliniyor.
Yukarıdaki bilgileri paylaşma sebebim ise 5651 sayılı kanun kapsamında Wikipedia’ya uygulanan erişim yasağını değerlendirirken göz önüne almamız gereken bazı gerçekleri ortaya koymak. Önceki yazılarımı takip edenler bilir, web sitelerine yönelik erişim yasaklarını istisnalar (çocukların cinsel istismarı, telif hakları, ulusal güvenlik vb.) dışında tasvip etmiyorum. Birey ve toplulukları aşağılayan ya da onlara zarar vermeyi amaçlayan içerikler dışında ifade özgürlüğüne saygı duymayı öğrenmeliyiz. Bununla birlikte bir ülkede yaşayan her birey ve faaliyet gösteren her kurum ve kuruluş gibi o ülkede yayın yapan her web sitesi de o ülkenin kanunlarına uymakla mükelleftir.
Bu bağlamda değerlendirdiğimizde, Wikipedia sitesinde özellikle İngilizce ve diğer bazı dillerde Türkiye aleyhine sunulan bilgilerin tek taraflı olarak ülke aleyhine propaganda niteliği taşıması onun saygınlığını zedelediği aşikardır. Ulusal mahkemeler tarafından ülkemizi terörist gösteren bazı maddelerin kaldırılmasına yönelik talebin site yönetimi tarafından kabul edilmediği gibi ilgili maddelerin editörler tarafından koruma altına alınıp ifade özgürlüğü kılıfının ardına sığınılması ne kadar gerçekçi olabilir?
Kendisini bir ansiklopedi olarak niteleyen bir web sitesinde sunulan bilgilerin tarafsız, önyargısız, doğru ve eksiksiz bir şekilde kullanıcıları aydınlatması beklenir. Bir online ansiklopedide sunulan bilgiler ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilemez, çünkü ifade özgürlüğü ile hazırlanan maddeler o ansiklopedinin tarafsız ve önyargısız bilgi sunmasının önüne geçer. Öyle bir durumda o site bilgi kaynağı olmaktan çıkıp görüşlerin ifade edildiği bir forum sitesine dönüşmüş olur.
Bu noktada, Wikipedia’da yılardır koruma altında olan bir maddeden daha bahsetmekte fayda var. Sözlüğün İngilizce versiyonunda yer alan ‘Armenian Genocide’ yani sözde Ermeni soykırımı maddesi tamamen Ermeni söylemlerini temel alarak hazırlanmış olup Türk tarafının belge ve görüşlerini yok sayarak tarafsızlığını! açıkça gösteriyor.
Wikipedia’dan memnun olmayan tek ülke Türkiye değil. 2014 yılında Rusya kendi ulusal Wikipedia projesini başlatarak ülkesine ait doğru bilgileri paylaşmak istediğini açıklamıştı. Geçtiğimiz günlerde ise Çin hükümeti ulusal Wikipedia projesinin tanıtımını yaptı. 20 binden fazla akademisyen ve araştırmacının katkılarıyla bir yıl içinde 300 bin maddeden oluşan online Çin ansiklopedisi için çalışmalar başlamış durumda.
Ülkemizde Wikipedia ile sorununun er geç çözüleceğini düşünüyorum. Muhtemelen Twitter’ın yaptığı gibi Wikipedi da ilgili maddeleri kaldırmak yerine ülkemizden bu maddelere erişimi bloke ederek bir şekilde orta yol bulunacak ve asıl sorunlar görmezden gelinmeye devam edilecek. Bu noktada Rusya ve Çin gibi ülkemizde de öğrenciler başta olmak üzere ihtiyaç duyan herkesin güvenilir bir kaynaktan bilgilere ulaşmasını sağlayan ulusal bir ansiklopedi projesinin başlatılması faydalı olabilir.
Sevgiyle Kalın!